(۴۲)

مسئله آب از آغاز تاریخ ایران یکی از مسائل حیاتی و اساسی این سرزمین و یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده توسعه اقتصادی بوده است. به طوری که نه فقط این عامل بر اقتصاد ملی اثر گذاشته، بلکه تمام بافت تمدن و فرهنگ ایرانی، تحت تأثیر آن قرار گرفته است. بسیاری از معتقدات مذهبی و اندیشه های فلسفی ایران کهن و بسیاری از سنن و مواریث  ملی ما از مبارزه ای سرچشمه می گیرد که تقریبا به طور دائم میان مردم این سرزمین با خشکسالی و کم آبی در جریان است و ضرورت پایمردی در این مبارزه ارزش های ویژه ای را برای خصایص و اندیشه های میهنی به وجود آورده است. نقش آب در زندگی و در اقتصاد ملت ایران به قدری حیاتی است که داریوش شاهنشاه هخامنشی در سنگ نوشته معروف خود، خشکسالی را همراه با دشمن و دروغ، یکی از سه بلای بزرگی می شمارد که می باید خداوند کشورش را از آنها در امان دارد.

در چنین شرایطی که با توجه به توسعه فوق العاده کشاورزی و صنعت ایران و در عین حال افزایش استفاده افراد از آب بر اثر پیشرفتهای اقتصادی و بهداشتی، ضرورت حفظ هر قطره آب در کشور، هر روز بیشتر احساس می شد. قسمت مهمی از آبهای مملکت بدون آن که مورد استفاده قرار گیرد، به هدر می رفت و از آن بدتر گاہ از این راہ مردابهایی به وجود میآمد که پرورشگاه پشه مالاریا و عوامل بیماریهای عفونی دیگر بود. با اعلام و اجرای اصل دهم انقلاب در حل این مسئله دیرینه نیز ماند موارد دیگر به صورتی  اصولی و قاطع اقدام گردید.

شاید ذکر چند رقم کلی برای توجه به اهمیت حیاتی اشتراک و همکاری کامل ملی در جلوگیری از هدر رفتن حتی یک قطره آب لازم باشد. مقدار کلی ریزش های جوی در ایران، بسته به خشکسالی یا فراوانی باران در سال های مختلف بین ۲۸۰ تا ۵۲۰ میلیارد متر مکعب در سال است که متوسط سالانه آن ۳۷۸ میلیارد متر مکعب  می شود. با توجه به مساحت کشور این مقدار به طور متوسط معادل ۲۳۱ میلی متر بارندگی سالانه است و این رقم در مقایسه با متوسط بارندگی سالانه کره زمین که ۸۶۰ میلیمتر است، از یک سوم  این حد نیز کمتر است.

از آبهای حاصل از نزولات آسمانی ۲۷۵ میلیارد متر مکعب یعنی حدود ۷۳٪ آنها از طریق جنگل ها و مراتع و دیم زارهای کشور به مصرف می رسد و ۲۷٪ بقیه که معادل ۱۰۳ میلیارد متر مکعب می شود، به صورت منابع آب سطحی (رودخانه ها) و منابع زیرزمینی، در دسترس افراد قرار می گیرد. در وضع موجود معادل۶۶.۸ میلیارد متر مکعب در سال برای تأمین ۲۶.۲ میلیارد متر مکعب شامل مقادیر آب برگشتی و منابع استفاده نشده، به صورت جریان های سطحی و زیرزمینی به طرف دریای خزر و خلیج فارس و حوضچه های داخلی و خارجی جریان می یابد و از دسترس خارج می گردد.

مهمترین مشکلات طبیعی در امر آبیاری ایران گذشته از کمی میزان نزولات جوی، عبارتند از: توزیع نامتناسب زمانی و مکانی این ریزشها، بالا بودن تبخیر بر اثر زیادی تعداد روزهای آفتابی و وزش بادهای موسمی، نامناسب بودن وضع زمین، شور شدن آبهای شیرین در نتیجه عبور آنها از خاکها و طبقات نمکی، فاصله زیاد منابع آب از محل های مصرف. از این گذشته مشکلات انسانی نیز در امر بهره برداری صحیح از منابع آب وجود دارد که مهمترین آنها هدر رفتن آب در کشاورزی سنتی، کمبود آمار و اطلاعات، زیادی وسعت کشور و کمبود کادر ورزیده و متخصص است.

در اصل دهم انقلاب ایران کلیه جنبه های اقتصادی، کشاورزی، امکانات علمی توسعه امور آبادانی، جلوگیری از سودجویی خصوصی در مورد این ماده حیاتی و اعمال مدیریت صحیح در اداره و حل مسائل و مشکلات مربوط به آن، مورد توجه قرار گرفت.