بهداشت
اصول
هفتم و شانزدهم انقلاب، ناظر بر وضع بهداشتی جامعه ایرانی است. برنامه های این دو
اصل مکمل برنامه های دستگاه بهداشتی کشور است، نه این که جانشین آنها باشد. این
برنامه ها فعالیت سپاه بهداشت و بهداشت رایگان به خصوص حمایت از مادران باردار و
کودکان شیرخوار را شامل می شود.
فلسفه
ایجاد سپاه بهداشت، در واقع همان فلسفه اعلام اصلاحات ارضی بود. بدین معنی که تا
قبل از انقلاب، در نظام ارباب و رعیتی، کشاورزان و روستائیان نه تنها از لحاظ
انسانی و اقتصادی استثمار می شدند، بلکه به همین جهت از سواد و از بهداشت نیز
محروم و به علت بی اطلاعی و در عین حال فقدان امکانات بهداشتی با انواع بیماری ها
دست به گریبان بودند. در نتیجه رقم مرگ و میر در روستاها به میزان فوق العاده ای
بالا بود و آنها هم که مشغول کار بودند، بر اثر بدی تغذیه و مسکن و کار و بهداشت
هیچ وقت از تندرستی واقعی برخوردار نبودند. در سال های پیش از انقلاب، دستگاه
بهداشتی کشور، با وجود تلاش بسیار برای رساندن امکانات درمانی و بهداشتی به
روستاها، نتوانسته بود از این نظر پوشش کافی در سطح گسترده دهات کشور به وجود
آورد. زیرا اعزام پزشک به روستاها که شرط اول چنین پوششی بود، به سادگی امکان
نداشت.
حل این
اشکال فقط از راه ایجاد سپاهی به نام "سپاه بهداشت" وفعالیت آن در
روستاهای کشور ممکن گردید. با ایجاد این سپاه، از همه پزشکان و داروسازان و
دامپزشکانی که مشمول خدمت نظام وظیفه بودند، خواسته شد تا خدمات پزشکی و بهداشتی
را در نواحی روستایی کشور عهده دار شوند. کار این سپاه با ۶۰ گروه پزشکی در سال
۲۵۲۴ (۱۳۴۴ خورشیدی) آغاز شد و از آن پس به طور منظم ادامه و گسترش یافت. به طوری
که تاکنون در حدود ۱۲٫۰۰۰ پسر و بیش از ۱۰٫۰۰۰ دختر دکتر و لیسانسیه و دیپلمه،
برای انجام وظایف خود در سپاه بهداشت آموزش یافته و ۱۴٫۰۰۰ نفر از آنان انجام
وظیفه کرده اند. افرادی که برای اجرای این وظایف به روستاها اعزام شده اند، پزشکان
و دندان پزشکان (به منظور تکمیل کادر درمانی و بهداشتی روستاها و اجرای برنامه های
بهداشتی و درمانی) دارو سازان و متخصصان علوم آزمایشگاهی (برای تکمیل کادر داروئی
و آزمایشگاهی در سطح روستا) لیسانسیه ها (جهت ایجاد کادر آموزشی بهداشت در
روستاها) دیپلمه ها (به منظور گسترش کادر کمک پزشکی و فعالیتهای پزشکی و بهسازی
محیط روستا) بوده اند.
ده سال
تجربه، کارآیی سازمان سپاه بهداشت را به ویژہ در زمینه توزیع عادلانه پزشکان و
خدمات پزشکی در کشور، به عنوان یک ثروت ملی و بهره گیری هر چه بیشتر و بهتر از
وجود آنان در مسیر گسترش تندرستی در روستاها، به ثبوت رسانید. تنها در ظرف هشت
سال، روستانشینانی که مشمول خدمات بهداشتی شدند، از کمتر از یک میلیون نفر به بیش
از هشت میلیون نفر افزایش یافت.
با
توجه به موفقیت برنامه های ده ساله اول سپاهیان بهداشت، در سال ۲۵۳۳ (۱۳۵۳
خورشیدی) تصمیم گرفته شد، ارائه کلیه خدمات بهداشتی به روستائیان تنها از طریق این
سازمان مجهز انجام گیرد تا با رعایت عدم تمرکز امور از دوبارہ کاری اجتناب شود،
بدین جهت سازمان سپاه بهداشت به "سازمان سپاه بهداشت و مراکز بهداشت روستائی"
تبدیل شد و هدایت و نظارت مراکز بهداشت روستایی وزارت بهداری و درمانگاه های بیمه
های اجتماعی روستائیان نیز به عهده سپاه بهداشت محول گردید.
