اصل
"نوسازی و عمران شهری" که عملا نوسازی شهری و روستایی را شامل میشود،
پاسخگوی نیازی است که بر اثر توسعه روزافزون اقتصاد کشور احساس شد. بر اثر گسترش
شتابان اقتصاد مملکت تمایل مردم به شهرنشینی که از نتایج هر رشد اقتصادی و صنعتی
است، باعث شد که شهرها در مدتی کوتاه و با سرعتی زیاد به صورت بی رویه ای توسعه
یابند و از آن جا که رشد ناگهانی شهرها و افزایش جمعیت هم آهنگ با توسعه ظرفیت و
امکانات واقعی شهرها نبود، نواقص و مشکلات فراوانی در زمینه مسکن، آب و برق،
بهداشت و نظائر آن آشکار شد.
در
ابتدا شهرسازی صحیح وجود نداشت و در نتیجه خدمات عمومی با کمبودهای زیاد مواجه
بود. تعداد واحدهای مسکونی، مدارس، پارکها، تئاترها، کتابخانه ها و مراکز تفریحات
سالم، بسیار محدود بود. بنابر این لازم بود که تسهیلات رفاهی شهری هر چه بیشتر
ایجاد شود و از این نظر یک طرح ریزی اساسی برای شهرسازی به منظور برآوردن نیازها و
خواسته های حقه مردم ضرورت داشت تا بر مبنای این طرح ریزی دستگاههای مسئول در راه
نوسازی و عمران شهرها بسیج شوند.
طبق
قانونی که بر اساس این اصل انقلاب تصویب شد و تهران و ۷۲ شهر دیگر را شامل گردید،
نوسازی و عمران و اصلاحات و تأمین نیازمندیهای شهری و اصلاح و توسعه معابر و ایجاد
پارکها و پارکینگ ها و میدان ها و حفظ و نگاه داری پارکها و باغ های عمومی و تأمین
سایر تأسیسات مورد نیاز عمومی و نوسازی محلات و مراقبت در رشد موزون و متناسب
شهرها، از وظایف اساسی شهرداری ها تعیین شد. در اجرای این قانون، شهرداری ها موظف
شدند با استفاده از تجارب عملی و با نظر کارشناسان فنی شهرسازی، مقدمات این نوسازی
را از طریق تنظیم نقشه های جامع فراهم کنند و این طرح ها را به تدریج در شهرهای
مختلف به مورد اجرا گذارند.
برای
حسن اجرای این اصل مالیات های پیچیده گذشته حذف شد و در عوض یک نظام مالیاتی مترقی
به جای آن وضع گردید. طبق این نظام جدید مقرر شد شهرنشینان مخارج اصلاحات شهر
خودشان را از طریق پرداخت عوارض به شهرداریها، تأمین کنند. بر زمینهای بایر شهری
مالیات خاصی وضع شد. سازمان های مختلف خانه سازی و تامین وام برای امور ساختمانی
تشکیل شد تا اعتبارات لازم را برای تهیه مسکن، در اختیار افراد و شرکتهای خانه
سازی که حاصل کارشان به نفع عامه باشد، قرار دهند. این برنامه ها اخیرا با اعلام
اصل هیجدهم انقلاب در راه تأمین بیشتر منافع عمومی از طریق جلوگیری از افزایش
نامعقول بهای زمین و ساختمان و اجاره خانه و تثبیت نسبی قیمت زمین بعد تازه ای
یافت.
بدیهی
است با طرح نوسازی شهرها امر نوسازی روستاها کنار گذاشته نشد، به عکس اعلام این
اصل از انقلاب جهش تازه ای را در امر عمران و نوسازی روستاها پدید آورد. در این
مورد بر اساس تجارب و بررسیهای قبلی، چنین در نظر گرفته شد که برای تامین بهتر
تأسیسات و خدمات مورد نیاز ساکنان چند روستای نزدیک به یکدیگر با جمعیتی در حدود پنج
هزار نفر، این تاسیسات و خدمات در یکی از روستاهای این مجموعه که دارای مرکزیت و
امکانات توسعه و ظرفیت اقتصادی اجتماعی لازم باشد، به عنوان "روستا شهر"
تمرکز یابد و روستاهای محدوده آن که در شعاع متناسب و معقولی از آن قرار داشته
باشند، مجتمعا از این امکانات بهره گیرند.
